Mỹ thuật thế kỷ 20

Cuối thế kỉ XX do những biến động lớn lao của các ngành khoa học kĩ thuật và triết học đồng thời con người phát hiện nhiều giá trị sức mạnh tiềm ẩn trong tiềm thức của mình từ đó nhiều trào lưu tư tưởng mới ra đời như thuyết phân tâm của Phrơt, thuyết trực giác của Béc-xông 
Wendy Becbett đã cho rằng: “Nghệ thuật thế kỉ XX nằm ngoài mọi định nghĩa...” các trào lưu nghệ thuật mới ra đời nhanh chóng và cũng kết thúc nhanh chóng nhưng đã gây được tiếng vang rất lớn và lan toả sang các trào lưu nghệ thuật thế kỉ XX.

Nghệ thuật thế kỉ XX muốn thoát khỏi ra mọi ảnh hưởng của quá khứ và những điều chắc chắn để lao vào chỗ chưa biết rõ. Hướng sang điêu khắc cổ Châu phi, hướng về phương Đông huyền bí để tìm nguồn sáng tác.

Bức tranh thiếu nữ và chiếc mũ

Trường phái Dã thú của nghệ thuật thế kỉ XX

Trường phái Dã thú là trường phái hội hoạ có cách dùng mầu nguyên chất, chói lọi và sự đơn giản về hình cũng như về luật xa gần, mang tính tiên phong trong nền nghệ thuật châu âu nửa đầu thế kỉ XX”. Các hoạ sĩ không chỉ sử dụng mầu nguyên chất mà còn dùng những mầu cơ bản đỏ, vàng, lam với những đối chọi tương phản mạnh nhất. Tranh Dã thú rút ngắn chiều sâu không gian và giản lược các mô típ thiên về trang trí hơn là mô tả thực vì vậy tranh Dã thú có nét ngộ nghĩnh ngây thơ như tranh của thiếu nhi. 

Nghệ thuật TK XX bị 2 người thống trị: Picasso và Matisse. Matisse lớn tuổi hơn, nhưng tính khí chậm chạp và theo phương pháp giống nh Raphael, là người gây khích động bẩm sinh, biết thúc đẩy các họa sĩ khác và giúp họ. Còn Picasso thì giống Michel Ange, nghiền nát họ bằng cá tính mạnh mẽ của mình.

Hoạ sĩ tiêu biểu Henri Matisse (1869-1954) tại Pháp. Với các tác phẩm:

• Tĩnh vật Bát và quả năm 1905. Tác giả đặt những mầu tương phản Đỏ, Đen , Trắng và sử dụng nhiều mầu Nâu đậm, mầu Đen ...sau này tranh của ông có sự diễn tả đơn giản. nền tranh chỉ còn là một mảng phẳng không gian rút lại chỉ còn 2 chiều như tác phẩm:
• Trò chuyện năm 1909,
• Bức âm nhạc (1910), Nhảy múa (1907) với một gam màu Đỏ và dáng điều say sưa trong điệu nhảy của 5 người khiến người xem bị cuốn vào niềm đam mê của giai điệu âm nhạc.
• Tranh Gia đình hoạ sĩ, nhà hàng Cafe Arập (1913) ta lại thấy một phong cách Arập rất rõ với lối vẽ trang trí từ các vòm kiến trúc đến các dáng của nhân vật. Matisse đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa tinh thần phương Đông với nghệ thuật hiện đại phương Tây tạo nên sự độc đáo trong tranh của ông
• Bức Thiếu nữ và chiếc mũ năm 1905

Tranh của Matisse

Trường phái Lập thể (Cupime) nghệ thuật thế kỉ XX

Trường phái này ra đời ở Pháp vào năm 1907 tiếp theo khuynh hướng giả thú. Người sáng lập ra trương phái Lập thể là Picasso (1881-1973) và Brắc-cơ (1882- 1963). Họ đi tìm lối diễn tả mới, họ muốn thoát khỏi sự lệ thuộc đối tượng miêu tả đi tìm ra những hình thể cơ bản nhất, bản chất nhất của sự vật, Theo quan niệm của họ thì thế giới có 2 hiện thực:

• Hiện thực hữu hình ( mắt ta nhìn thấy ).
• Hiện thực vô hình ( ta chỉ cảm thấy và nhận biết chúng )

Sự phát triển của khuynh hướng Lập thể được chia làm 3 giai đoạn:

• Giai đoạn 1: Từ năm 1907- 1909 gọi là Lập thể Céanne, vì giai đoạn này các hoạ sĩ ảnh hưởng của Céanne. “ Thiên nhiên tồn tại ở chiều sâu hơn là ở bề mặt”, hãy quy tất cả lại thành những khối cầu, chóp, lăng trụ rồi đặt tất cả theo phép thấu thi. Giai đoạn này phải kể đến tác phẩm “ Những cô gái ở AVignon” sơn dầu 1907, “ Chân dung tự họa” sơn dầu 1907 của Picasso và một số tranh của Brăc cơ.
• Giai đoạn 2: Từ 1910 - 1912 gọi là giai đoạn “Lập thể phân tích”, họ phá vỡ hình thể cố hữu của vật thể triển khai thành nhiều nhân tố cấu thành, chọc thủng vỏ bên ngoài, tháo rời các bộ phận thành từng mảnh và lắp lại theo nhận thức của tác giả để đạt đến hình thể mới, đưa người xem nhận thức được cái cốt yếu của sự vật. Giai đoạn này vẫn nổi bật là những sáng tác của Picasso và Brăc-cơ.
• Giai đoạn 3: Từ năm 1912- 1914 gọi là “ Lập thể tổng hợp”, họ sáng tác ra hình thức mới, có khi không còn nguyên mẫu của sự vật, họ sáng tác theo ý niệm chủ quan, rồi tổ hợp lại. Các ông đã chép nhạc cụ vào nhật báo, các cốc thuỷ tinh uống rượu vang vào giấy in, các con bài vào tẩu thuốc, các hoạ sĩ tìm tòi thể nghiệm nhiều chất liệu mới như tranh ghép ( mẫu nhật báo, giấy in hoa văn, sơn vải, vải mặc liên kết những yếu tố đó với nhau trên nền sơn vẽ hay qua những đường viền bằng chì than ). Giai đoạn này có rất nhiều họ sĩ đã thể nghiệm lập thể vào điêu khắc như Đuy Săng, Ackhipenkô, Brankuxi.

Hoạ sĩ Picasso

Là hoạ sĩ vĩ đại nhất trong thế kỷ XX, sức làm việc và khả năng sáng tạo của ông phi thường. Ông để lại cho nhân lọai một kho tàng nghệ thuật vô giá. Ông tìm tòi thể nghiệm trên mọi lĩnh vực: hội hoạ, đồ gốm, đồ hoạ, điêu khắc và tranh áp phích v.v..Sáng tác của ông qua mọi trường phái: Hiện thực, Ấn tượng, Dã thú, Lập thể và Trừu tượng v.v...

Ông sinh ngày 25-10-1881 tai Ma la ga - Tây ban nha. Cha ông là giáo sư mỹ thuật và là thầy dậy đầu tiên của ông. Năm 1897 ông sáng tác bức “ Khoa học và từ thiện” đạt huy chương vàng tại triển lãm ở Ma-la-ga. Ông vào học trường mỹ thuật Bacxelona, sau đó học trường NT Mađrít. Bức tranh vẽ được đăng báo đầu tiên vào năm 1900, khi ấy ông 19 tuổi.  Năm 1903 ông chuyển sang ở hẳn bên Pháp.

• Từ năm 1901- 1904 gọi là thời kì màu lam đề tài chủ yếu là những người nghèo khổ, cô đơn, già yếu ở Pa-ri, tác phẩm nổi tiếng “ Người uống rượu Ap-xanh” sáng tác năm 1901 vẽ hình ảnh một con người với khuôn mặt buồn bả, hai bàn tay với những ngón ngắn dài,  gầy guộc như bám riết lấy cơ thể, trước mặt là cái chai và cốc rượu, anh ta đang nhấm nháp chút rượu đắng cuộc đời. Năm 1902 ông sáng tác tác phẩm “ Sự thăm hỏi”  thể hiện hai dáng phụ nữ bệnh tật yếu đuối, dựa vào nhau, một người mắt nhắm nghiền dựa vào người kia đang bế đứa bé. Cả hai dấu mình trong tà áo dài phủ kín toàn thân.
• Từ năm 1905- 1906 gọi là thời kỳ màu hồng đề tài chủ yếu là nghệ sĩ xiếc và hề . tác phẩm “ Gia đình người làm xiếc” sáng tác năm 1905, tranh này sử dụng tương phản về khối, hình thể, hình ảnh cô bé thân hình mảnh mai đang tập thăng bằng trên quả bóng. Bên cạnh là người đàn ông to khoẻ, ngồi chắc chắn trên khối lập phương. “Mẹ con”.vv …
• Từ 1907 đén 1914 giai đoạn sáng tác lập thể.
• Năm 1937 ông vẽ bức “ ” đây là bức tranh tường hoành tráng, có ý nghĩa lịch sử to lớn, nó tố cáo tội ác của phát xít Đức ném bom huỷ diệt thành phố Guemica trong cuộc nội chiến Tây ban nha. Ngoài ra còn nhiều tranh khác như: “Cuộc tàn sát ở triều tiên” ( 1951) , “ Chiến tranh và hoà bình” ( 1952-1956), ông là đảng viên Đảng cộng sản Pháp năm 1944.

Tranh Gecnica

Trường phái Trừu tượng

Đó là nghệ thuật không thể hiện đối tượng một cách hiện thực như mắt mọi người nhìn thấy mà biểu thị những ý nghĩ, cảm xúc của người họa sĩ về một mặt nào đó của đối tượng, nó phát huy yếu tố biêu đạt của đường nét, màu sắc, hình khối thể hiện những ý tưởng và cảm xúc tạo hình. Như là một sự kết hợp của lập thể và dã thú: Có nhiều kiểu trừu tượng: trừu tượng hình học, biểu hiện, sáng tạo...

Ở Pháp, các hoạ sĩ vẽ Trừu tượng bằng các hình hình học đơn giản như Herbin, bằng các nét như Hartung. Hà lan có Piet Monadrian và The’o VanDoseburg. Ở Nga có 3 khuynh hướng thể hiện trừu tượng: Cấu trúc, tia sáng và siêu việt

Cấu trúc vừa giống lập thể vừa giống phong cách tân tạo hình của Piet Monadrian. Khuynh hướng tia sáng lại là 1 biểu hiện trừu tượng khác chú ý nhiều đến ánh sáng nhưng ánh sáng ở đây là ánh sáng của các thiết bị điện. Khuynh hướng siêu việt với đại diện Malevitch, ông đề xướng vẽ hình vuông đen ngoài ra còn có các hình cơ bản khác như hình vuông, tròn, thang chữ nhật...Trường phái Trừu tượng chính là hội hoạ của thế kỉ hiện đại ngày nay. Hoạ sĩ tiêu biểu Hoạ sĩ Va-xi-li Kan-đin-xki (Vasili Kandinsky) 1866-1944 

Kandinsky  (1866-1944) 

Là hoạ sĩ người Nga, ông học mỹ thuật tại Mun khen, từ 1907 sống tại Berlen và Mun khen ông cùng một số hoạ sĩ Đức sáng lập ra nhóm “ Kỵ sĩ Xanh” 1911, ông là hoạ sĩ tầm cỡ, khai sáng trào lưu cách tân táo bạo. Năm 1914 ông trở về Nga dạy trường đại học Matxcơva, và các xưởng mỹ thuật tự do (1918-1921). Năm 1921 ông trở lại sống ở Đức.

Năm 1933 ông sống tại Pari đây là địa bàn hoạt động của hội hoạ trừu tượng, hoạ sĩ đông. Ông là người đầu tiên vẽ tranh trừu tượng bằng màu nước, ông có  viết sách” tri thức trong nghệ thuật” để biện hộ cho chủ nghĩa“ trừu  tượng ”. Ông là con người nhạy cảm nhưng cương quyết, giỏi đoán trước sự cảm nhận của nhãn quan, ông giảng giải cả bằng lời và cả bằng các thao tác hành động, khiến những ai nghi ngờ nền tự do mới đều bị thuyết phục bởi tranh của ông.

Tranh của Kandinsky

Tác giả Jackson Pollock (1912-1956)

Nghệ thuật của Pollock lúc đầu chịu ảnh hưởng của loại tranh đắp cát nhuộm màu của thổ dân da đỏ châu Mỹ. Từ năm 1947 ông chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa Siêu thực, ông căng hay trải vải vẽ trên mặt sân, vừa đi vừa đổ hay rắc sơn màu lên mặt vải. Ông dùng đủ mọi vật dụng kỳ dị làm hoạ cụ, rất ít khi dùng đến bút lông. 

Tranh của Jackson Pollock

Tác giả Mondrian (1872- 1944)

Mondrian được mệnh danh là một hoạ sĩ hình học, thời kỳ đầu sáng tác tranh trừu tượng ông đặt ra một kỷ luật khắt khe là chỉ dùng màu nguyên chất, trắng đen, hình phải gãy gọn dứt khoát. Tranh của ông là sự biểu hiện tính chủ quan, sự thành công là cảm xúc tuyệt vời mạnh mẽ vào thực tế cũng như niềm tin sâu sắc về một trật tự xã hội.

Tranh của Mondrian

Trường phái Siêu thực trong nghệ thuật Châu Âu thế kỷ 20

Siêu thực là điều vượt quá hiện thực, mang lại sự lạ lùng, thậm chí kì dị diễn tả tiềm thức hoặc thấy trong giấc mơ. Hoạ sĩ Siêu thực tiêu biểu San-va-đo Đa-li (Sanlvador Dali 1904-1989) tại Tây Ban Nha. Có một cách làm tượng tuỳ táng có từ thời Chiến Quốc vẫn duy trì cho tới thời Hán là những tượng gỗ hoặc đất nung mặc trang phục, thì bộ phận sinh thực khí vẫn được làm một cách đầy đủ. Với những người hiện đại như chúng ta, cách làm này có vẻ hơi thừa. Một là qua trang phục người ta cũng có thể đoán biết được giới tính, hai là bộ phận sinh thực khí bị khuất sau lần trang phục. Làm sao con mắt thường có thể nhìn xuyên qua mấy lần vải để thấy những thứ đó. Nhưng cổ nhân không giống như chúng ta hôm nay. Cách làm này xuất phát từ quan niệm hình nhân thế mạng của người xưa chứ không phải tuân theo "những phản hồi võng mạc” Với các tác phẩm và tác giả tiêu biểu: tình yêu và nụ hôn của Shagall

Tác phẩm trường phái Siêu thực trong nghệ thuật Châu Âu thế kỷ 20sự dai dẳng của kí ức (1931. Có nhiều hoạ sĩ Siêu thực được ghi danh như, Mo-rô (Moreau), Picasso, Duy-xăng (Duchamp),K-ê (Klee), Đa-li, Sa-gan (Shagall). Hoạ sĩ Siêu thực San-va-đo Đa-li (Sanlvador Dali 1904-1989) tại Tây Ban Nha.
 Sanlvador bắt đầu là hoạ sĩ hiện thực với các tác phẩm như : Giỏ bánh mì, Cô gái bên của sổ và chịu ảnh h¬ưởng của lập thể như tác phẩm Tĩnh vật dưới trăng (1927), Khoả thân (1922-1923). Tác phẩm sự dai dẳng của kí ức (1931) là một trong những tác phẩm thành công nhất của ông ngoài ra còn có tác phẩm Đứa trẻ đang xem sự ra đời của con người mới thể hiện triết lí cao siêu và trí tưởng tượng phong phú của hoạ sĩ. 

Tác giả Miro (1893- 1983) Tây Ban Nha: Ông là hoạ sĩ “Siêu thực”. Các hoạ sĩ theo chủ nghĩa này dựa vào thuyết phân tâm của Phơ-rơt, thuyết trực giác của Bec-xông, hoạ sĩ chủ nghĩa siêu thực quan niệm có hai thế giới: 

• Hiện thực: Là thế giới hữu hình, cảm nhận bằng đời sống, có thể cảm thấy, sờ thấy và quá quen nó.
• Siêu thực: Chỉ cảm thấy và tìm được trong cảm thức của con người, lúc mê sảng, khi rối loạn thần kinh, khi đảng trí hay thần kinh suy nhược. Thế giới siêu thực là có thực trong mỗi con người, tồn tại những tầng dạng khác nhau. Họ quả quyết thế giới siêu thực là mảnh đất phì nhiêu của hoạ sĩ.

Tác phẩm “ Tiếng hót của chim sơn ca lúc nữa đêm và mưa buổi sáng” 1940  Màu dầu. Yếu tố chủ đạo trong tranh của  Miro là sự tương phản và các giai điệi của hoà sắc.

Tranh của Miro

Người đàn bà và con chim trong đêm trăng