Trang trí cơ bản

Nghệ thuật trang trí là sự sắp xếp hình mảng, màu sắc, đường nét theo những qui luật nhất định, sáng tạo, để làm đẹp hình thức cho vật thể, nói cách khác là tô điểm cho hình thức của vật thể thêm đẹp.

Nghệ thuật trang trí vốn hình thành ở Pháp. Cội nguồn của trang trí bộc lộ qua phong cách của nó, đó là hình thể chuyển động chịu ảnh hưởng nhiều của phong cách lập thể, chủ nghĩa cấu trúc và chủ nghĩa vị lai theo cách điệu hình học - trừu tượng hòa lẫn đường zíc zắc mang tính biểu hiện cao cũng như chuyển động nhịp nhàng, những hình thể hay được sử dụng đó là những hoa văn hình học sáu cạnh - tám cạnh, ô van, tròn, tam giác, và các hình hỗn hợp.

Vai trò của trang trí trong đời sống

Trang trí gắn liền với đời sống con người phục vụ cho con người, luôn phát triển theo sự phát triển của xã hội, gắn liền và in đậm những đặc điểm phong cách nếp sống tập quán của từng dân tộc. Có các loại hình trang trí trong hình họa:

Trang trí trang phục
Trang trí Mỹ nghệ
Trang trí Nội thất (trong nhà)
Trang trí Sân khấu điện ảnh.
Trang trí Ấn loát...

Vai trò của trang trí trong nghệ thuật tạo hình và với việc học tập môn tạo hình

Trong nghệ thuật, yếu tố trang trí hình họa cũng được các họa sĩ thể hiện một cách triệt để. Các trường phái nghệ thuật mang đậm phong cách trang trí cao như: Trường phái trừu tượng, lập thể và phong cách Á Đông Nhật Bản... Các họa sĩ Việt Nam cũng kết hợp hết sức tinh tế yếu tố trang trí của phương Đông với cách tạo hình khối phương Tây như các tác phẩm: Điệu múa cổ - Nguyễn Tư nghiêm, chơi ô ăn quan - Trần Văn Cẩn..

Trang trí có một vai trò vô cùng quan trọng đối với việc học tập môn tạo hình, nó góp phần nâng cao kiến thức về trang trí các vật dụng vào các bài tập có liên quan đến chương trình học.

Các nguyên tắc chung của bố cục trang trí

Những bài học trang trí cơ bản trong hình họa có tác dụng giáo dục thị hiếu thẩm mĩ, giúp con người làm quen với các thể loại trang trí nằm trong khuôn khổ nhất định (hình vuông, hình chữ nhật, hình tròn và đường diềm) với những nguyên tắc chung.Biết áp dụng các nguyên tắc và biến đổi trên nền nguyên tắc chung đó một cách linh hoạt, có sự tìm tòi và sáng tạo. Nắm và hiểu được phương pháp sắp xếp, bố cục các hoạ tiết trong khuôn khổ các hình, biết bố cục mảng chính, mảng phụ tạo một bố cục cân đối, đẹp mắt và phối màu hợp lý, biết tạo gam màu chung (Hòa sắc màu) một cách có chủ định. Thể hiện được kỹ năng trong cách trình bày một bài trang trí với hình thức khéo léo, chuẩn xác về hình, hài hòa và trong sáng về màu. Nắm bắt và biết vận dụng các hoạ tiết trang trí đẹp, phù hợp nội dung, sáng tạo những mẫu hoạ tiết vừa mang tính dân tộc vừa hiện đại.

Các nguyên tắc của trang trí cơ bản

Những yêu cầu cơ bản về bố cục trang trí

Yêu cầu về hình mảng: Phải đảm bảo sự cân đối về bố cục. Có trọng tâm để làm nổi rõ ý đồ trang trí. Mảng trọng tâm phải có độ lớn, hình, đậm nhạt, màu mạnh mẽ tương phản rõ với mảng phụ. Hình mảng phải đa dạng, phong phú về thể dạng, có tỷ lệ to, nhỏ, ngắn dài, vuông tròn, khác nhau tránh sự bằng nhau. Mảng đặc là mảng vẽ, mảng trống là mảng không vẽ, 2 mảng này phải hỗ trợ nhau để phân biệt được hình của các mảng, tạo được sự liên kết giữa mảng vẽ và mảng trống.
Yêu cầu về đường nét, hoạ tiết: Đường nét tạo ra hoạ tiết, làm phong phú mảng và liên kết mảng. Nét tạo ra sự nhịp nhàng uyển chuyển cho bố cục, là phương tiện biểu đạt tình cảm cho hình mảng.
Yêu cầu về phân bố đậm nhạt: Đậm nhạt là yếu tố quan trọng trong bố cục: đậm nhạt tốt góp phần làm bố cục chặt chẽ, đậm nhạt góp phần khẳng định hình, khẳng định mảng chính, phụ của bố cục.
Yêu cầu về màu sắc: Màu sắc làm cho sản phẩm có những sắc thái riêng biệt, hấp dẫn và gây cảm xúc mạnh mẽ cho người xem. Khi sử dụng màu sắc trong trang trí phải lựa chọn cho phù hợp với nội dung và loại hình trang trí, đáp ứng tốt nhu cầu của đối tượng sử dụng

Khi trang trí ngoài việc thực hiện đậm bảo các qui tắc nêu trên cần thực hiện các nguyên tắc trang trí trong hình họa sau:

Nguyên tắc nhắc lại: Hình màu, đậm nhạt, nét được lặp đi, lặp lại nhiều lần theo qui luật trong tổng thể trang trí.
Nguyên tắc xen kẻ : Mặc dù số lượng hình, màu, nét phải nhắc lại, tức là có thể được ấn định, nhưng do sự sắp xếp theo qui tắc tương phản và cân đối vẫn có thể tạo ra được sự phong phú trong trang trí tránh sự lặp lại buồn tẻ.
Nguyên tắc cân đối và đăng đối: Làm sự bằng nhau và giống nhau hoàn toàn của hình màu, đường nét nhằm nhấn mạnh tính chất trang trí của vật thể – Sự kết hợp giữa đăng đối và xen kẻ là đảm bảo sự nhắc lại 1 cách khéo léo và phong phú.
Nguyên tắc phá thế: Sự phá thế thường tạo ra cảm giác thay đổi vui mắt, xoá bỏ cảm giác lặp lại buồn tẻ, phá thế bằng hình và nét là 2 cách được sử dụng nhiều trong trang trí.
Nguyên tắc xoay chiều: Là sử dụng hình mảng, họa tiết ngược chiều nhau để tạo nhịp điệu và sự ngưng tụ của bố cục

Phương pháp trang trí

- Bước 1: Việc đầu tiên của phương pháp trang trí hình họa là tìm phác thảo bố cục đen trắng

Kẻ trục ngang, trục dọc và hai đường chéo để chia hinh cơ bản thành các phần bằng nhau.
Dựa vào các trục ta tìm các mảng chính mảng phụ, mảng chính nằm ở trung tâm bố cục và thường lớn hơn các mảng phụ, các mảng phụ nằm xung quanh mảng chính. Các mảng phải phong phú, đa dạng về hình dáng và tỉ lệ nhưng phải đảm bảo được nguyên tắc cân đối, đăng đối. Cụ thể làm 3 bản phác thảo bố cục và chọn ra một bản phác thảo đẹp nhất để tìm họa tiết.
Tìm họa tiết: từ hình mảng ta tìm họa tiết và vẽ vào sao cho phự hợp với các mảng. Họa tiết phải phong phú đa dạng để tạo nên sự gắn kết giữa mảng chính mảng phụ. Họa tiết mảng chính cần nghiên cứu hình dáng đẹp để tạo sự nổi bật trọng tâm.
Tìm đậm nhạt: Cụ thể dùng chì đen hoặc màu đen pha với trắng để tìm đậm nhạt cho bài vẽ, khi tìm đậm nhạt cần chú ý làm nổi rõ họa tiết và mảng trọng tâm, thường ở trọng tâm sáng, các mảng phụ phía ngoài đậm hơn để tôn họa tiết của mảng trọng tâm. Các tương quan đậm nhạt phải tạo sự hài hòa tránh sự tách bạch quá mạnh gậy cứng bài.

Pháo thảo bố cục

Pháo thảo bố cục

- Bước 2: Tìm phác thảo màu

Dựa vào phác thảo đậm nhạt để tìm phác thảo màu, cụ thể tìm từ 2 đến 3 phác thảo màu như là hòa sắc lạnh, nóng, trầm, tươi,... để chọn một phác thảo đẹp nhất cho bước thể hiện bài vẽ chính. Khi tìm phác thảo màu không nhất thiết phải ke gọn mà chủ yếu là tìm các hòa sắc màu cho hài hòa, trong sáng để làm nổi bật trọng tâm.

Phác thảo màu

Phác thảo màu

- Bước 3: Thể hiện trang trí trên bài vẽ chính

Phóng hình theo đúng khuôn khổ cho bài vẽ chính, chỉnh sửa hình cho đẹp sau đó chọn phác thảo màu đẹp và pha màu theo phác thảo màu để tô vào bài vẽ chính, khi tô màu tùy theo từng mảng lớn nhỏ để chọn bút dẹt hay bút nhọn để tô. Sau khi tô xong ta có thể bao quát tổng thể bài để điều chỉnh màu và đậm nhạt của nó sao cho màu sắc hài hòa và nổi rõ ý đồ trang trí.

Thể hiện trên bài vẽ