Màu sắc và cách pha màu

Màu sắc trong hình họa là một thuộc tính về hình thức của sự vật, dưới tác động của ánh sáng mặt trời mọi sự vật đều hiện ra với màu sắc riêng biệt. Trong tranh màu sắc là bộ phận rất quan trọng, là tiếng nói của tranh, thể hiện tình cảm của hoạ sĩ.

Hệ thống màu trong hình họa

Hệ thống màu trong hình họa bao gồm: Màu gốc (màu cơ bản), Màu pha trộn (Màu hợp nhị), Màu bổ túc, Màu nóng, màu lạnh, Màu tương đồng, Màu tương phản, Hòa sắc,..

Màu gốc (màu cơ bản)

• Gồm 3 màu: Đỏ, Vàng, Lam
• Các màu này tự bản chất đã có, không thể tạo ra bằng con đường pha trộn. 

Màu gốc

Màu pha trộn (Màu hợp nhị)

Nếu lấy 2 màu bất kỳ pha trộn với nhau sẽ tạo thành màu mới thứ 3, màu mới này còn gọi là màu trung gian giữa 2 màu ban đầu. Khi pha trộn màu trong hình họa thì màu nào nhiều hơn hoặc mạnh hơn có thể sắc trội rõ hơn màu kia.

• Đỏ + vàng = da cam;
• Đỏ + lam = Tím; 
• Vàng + lam = Lục (Xanh cây).

Màu pha trộn

Màu bổ túc

• Là các màu khi đặt cạnh nhau chúng tạo nên sự rực rỡ, màu nọ tôn màu kia thêm tươi, thêm rõ sắc màu.
• Cách tạo ra màu bổ túc: trộn 2 màu cơ bản sẽ tạo ra màu mới thứ 3 là bổ túc của màu cơ bản còn lại:  Đỏ + vàng = cam bổ túc lam; Đỏ + lam = Tím bổ túc vàng; Vàng + lam = Lục bổ túc đỏ.
• Khi sử dụng màu bổ túc cần chú ý:  các màu bổ túc không nhất thiết phải nguyên chất mà có thể chúng là bổ túc khi mang các sắc của màu bổ túc. Thí dụ: màu có sắc vàng là bổ túc của màu mang sắc tím vv...

Màu bổ túc

Màu nóng, màu lạnh

• Nóng và lạnh còn gọi là thuộc tính của màu, các màu gây cảm giác nóng ấm là màu nóng; các màu gây cảm giác lạnh, mát mẻ là màu lạnh.
• Thường các màu trong thành phần có nhiều đỏ là nóng, các màu có nhiều xanh là lạnh. Tuy vậy do cách sắp xếp các mảng màu cạnh nhau, do sự ảnh hưởng hoặc so sánh bằng cảm giác của mắt, có thể bản chất là nóng, nhưng có thể trở thành lạnh trong một tương quan có nóng nhiều hoặc ngược lại 

Màu nóng lạnh

Màu tương đồng

Là các màu có chung một màu gốc, một sắc màu nhưng các màu này khác nhau độ đậm nhạt.

Các màu đồng sắc

Màu tương phản:

Là các mầu có sự chênh lệch lớn về đậm nhạt của màu, tương phản về nóng lạnh hoặc là các màu bổ túc.

Hòa sắc:

• Hòa sắc nóng: Là toàn bộ bức tranh được vẽ bằng các màu có sắc nóng
• Hòa sắc lạnh:  Là các màu trong tranh là sắc của các màu lạnh
• Hòa sắc nóng điểm lạnh: Màu nóng là chủ đạo có sen màu lạnh, màu lạnh phải chịu sự ảnh hưởng của màu nóng nên không còn xanh tươi.
• Hòa sắc lạnh điểm nóng: Màu lạnh là chủ đạo có sen màu nóng, màu nóng phải chịu sự ảnh hưởng của màu lạnh nên không còn nóng tươi.
• Hòa sắc tương phản: Là sự kết hợp hài hòa nhưng tương phản về các nóng lạnh.

Đậm nhạt của màu:

• Đậm nhạt cùng màu: Là dùng 1 màu chuyển đậm hoặc nhạt.
• Đậm nhạt khác sắc độ: Các độ đậm nhạt của màu có thể pha trộn các màu khác. DV: Hồng + ít vàng = Hồng ngả sang vàng; Đỏ + ít xanh = Đỏ ngả sang xanh
• Đậm nhạt khác màu: Là sử dụng nhiều độ đậm nhạt khác nhau của các màu để diễn tả

Cách pha và sử dụng màu sắc

Màu và dụng cụ vẽ màu

- Màu vẽ:

• Sáp màuLà màu được làm thành thỏi có độ dính do chất sáp pha trong màu
• Màu nước: Gồm 2 loại: Màu khô và màu nhão, khi sử dụng chỉ cần pha với nước lọc.
• Màu bột: khi sử dụng phải pha với keo….

- Dụng cụ:

• Bút vẽ màu: Bút dẹt (bộ 12 cái) còn gọi là cọ, bút dùng pha màu, vẽ tranh…Bút nhọn (tỉa) Chọn một bút số 8 và 1 bút số 4 dùng để tô màu trang trí và vẽ các chi tiết. 
• Các dụng cụ khác: Bảng pha màu (Palet): Có thể chọn một tấm kính, gỗ dán, đĩa sứ, đĩa nhựa.  Bay nghên màu, ống đựng keo vẽ màu bột. Chậu nhỏ hoặc ống nhựa đụng nước rửa bút, khăn lau bút 

Cách tìm màu 

Khi sử dụng màu vẽ trong hình họa, cần biết tìm và sắp các màu cạnh nhau trong một tổng thể tranh để tạo thành hoà sắc. Hoà sắc là các màu đặt cạnh nhau tạo thành một tổng thể hoà hợp, không có màu bị bật trội, lẻ loi hoặc chối. Trong bảng màu cơ bản giữa 2 màu gốc có màu ở giữa là màu trung gian làm giảm đi sự khác biệt quá lớn, sự chói chang của 2 màu gốc, xét trong quan hệ tập hợp nhiều màu thì quan hệ này chỉ hoà hợp khi các màu ít có sự tương phản lớn về đậm nhạt, ít chênh lệch về sắc độ và thuộc tính nóng lạnh .

Tuy vậy để nhấn mạnh về màu người ta phải phối hợp sử dụng các màu bổ túc hoặc tương phản về đậm nhạt hoặc thuộc tính nóng lạnh. Các màu đồng sắc thường gây cảm giác buồn.

Không nên sử dụng quá nhiều nóng hoặc lạnh trong một bức tranh. Không nên pha trộn nhiều màu bổ túc với nhau chúng thường chỉ tạo ra các màu xám xỉn. Phải lựa chọn màu sắc sao cho phù hợp với nội dung, lứa tuổi mà ta phản ánh.

Cách pha màu và tô màu

- Cách pha màu và tô màu rất đơn giản.Cứ trộn 2 màu với nhau sẽ tạo thành 1 màu mới. 

- Dùng 3 mầu cơ bản Đỏ, vàng lam và đen trắng pha với keo loãng sẽ được nhiều màu như ta mong muốn

• Đầu tiên pha hai màu gốc ta có: Đỏ + Vàng = Da cam;  Lam + Vàng = Lục (Xanh cây); Lam + Đỏ = Tím
• Tiếp tục pha hai màu cạnh nhau ta được: Cam + Đỏ = Cam đỏ; Cam + Vàng = Cam vàng; Tím +  Lam = Chàm; Tím + Đỏ = huyết dụ; Lục + Lam = Lục đậm (Xanh cây đậm); Lục + Vàng = Xanh lá mạ; 
• Muốn có các sắc độ đậm, nhạt của màu ta cộng đen hoặc trắng: Vd: Đỏ + đen = Đỏ đậm; Đỏ + Trắng (nhiều) = phớt hồng; Đỏ + Trắng (ít) = hồng

- Đối với bột màu khi pha phải có keo da trâu, Keo MIC, màu pha không loãng quá. 

- Đối với màu nước khi pha màu cần pha với nước lọc vẽ thoải mái, không vẽ đắp đi đắp lại nhiều, màu dễ bị xỉn.

- Khi tô màu:  Tô màu bài trang trí phải tô đều, phẳng. Tô màu tranh đề tài không nhất thiết phải tô đều phẳng đều.

- Sáp màu pha trộn trực tiếp khi vẽ.

- Bản thân các màu đã có đậm nhạt riêng, khi cần có thể tăng giảm đậm nhạt của màu bằng đen và trắng, tuy vậy cần hạn chế sử dụng đen vì đen dễ làm bài bị mất sắc của màu.

- Trước khi pha màu bút phải được rửa sạch. 

Chú ý: Khi pha màu tránh pha các màu bổ túc với nhau màu dễ bị xỉn (trừ khi muốn có màu xám)