Phương pháp vẽ hình họa ngũ quan bạn nên biết

Có nhiều học sinh không có điều kiện học ôn hoặc lựa chọn khối H, khối V quá muộn nên khi tham gia các lớp luyện thi cấp tốc thường lướt qua các bài nghiên cứu khối cơ bản và hình họa ngũ quan, điều này dẫn đến bài vẽ thường kém đi cái thần thái của chân dung. Để đảm bảo kiến thức và kỹ năng vẽ hình họa đòi hỏi người học phải có một thời gian nhất định để nghiên cứu vẽ từ cơ bản đến nâng cao.

Các bài vẽ ngũ quan được đúc kết kinh nghiệm và kỹ năng vẽ các khối cơ bản để vận dụng vào vẽ ngũ quan được tốt nhất. Khi xem một bức vẽ chân dung thì phần ngũ quan lôi cuốn sự thu hút của ta nhất, ví như ánh mắt và nụ cười của bức chân dung Mona lisa đã cuốn hút biết bao là các nhà nghiên cứu, nhà phê bình và công chúng yêu nghệ thuật trong 500 năm nay, danh họa Leonardo da Vinci đã thổi cho nhân vật trong tác phẩm cái hồn của con người bao dung độ lượng…

Hình họa ngũ quan

Hình họa ngũ quan

Trước khi thực hiện vẽ tượng chân dung chúng ta cần nghiên cứu kỹ về ngũ quan, nếu nắm chắc về cấu trúc, phương pháp vẽ hình họa ngũ quan và xử lý các kỹ thuật nhấn nhá đậm nhạt tốt sẽ là điều kiện tốt nhất để bạn vẽ chân dung cho thần thái (đẹp).

1. CÁCH TIẾN HÀNH VẼ KHỐI MIỆNG

Phương pháp vẽ hình họa ngũ quan bao gồm bước xác định phần khối miệng như nhân trung, miệng và cằm. Để nghiên cứu tốt ta thường phải vẽ 3 góc độ của khối miệng: góc nghiêng; góc nghiêng 2/3 và cuối cùng là vẽ chính diện, bởi khi nghiên cứu tượng chân dung ta cũng phải vẽ ít nhất 3 góc trên một tượng cơ bản để hiểu rõ đặc điểm hình dáng, khối của hình vẽ đó. Cách vẽ được thực hiện như sau:

Bước 1: Xác định bố cục và phác hình bao quát

Quan sát (đo) tổng chiều rộng và tổng chiều cao của khối miệng, so sánh tỷ lệ chiều rộng và chiều cao đo được để phác khung và hình dáng chung của khối miệng vào giữa tờ giấy vẽ.
Đo tỷ lệ các phần của khối miệng, so sánh tỷ lệ như: Phần chiều cao của nhân trung; chiều dầy của miệng gồm môi trên và môi dưới (cấu trúc của môi trên độ dầy bé hơn môi dưới, tuy nhiên do hướng tượng có thể ta nhìn thấy môi trên dầy hơn khi hướng tượng hướng nhiều lên trên); phần độ dầy nhô ra của môi dưới; phần còn lại là cằm. Các tỷ lệ theo chiều dọc này phải so sánh đúng tỷ lệ của mẫu.

Xác định tỷ lệ chiều ngang của miệng và nhân trung. Căn cứ vào vị trí xác định tỷ lệ các bộ của khối miệng ta phác hình dáng chung cuả miệng (môi trên và môi dưới), tiếp tục phác nhân trung, cằm bằng nét phác cơ bản cho gần giống với mẫu. Quan sát bài vẽ phác để điều chỉnh tỷ lệ, hình dáng chung. Lưu ý: Dùng chì 2,3B hoặc 4 B để phác hình phù hợp độ đậm của nét phác là phụ thuộc vào độ ganh của giấy vẽ và thời tiết khô hay ẩm, nếu chì nhạt quá nét vẽ sẽ dễ khô cứng, nếu chì đậm quá dễ bị thô nét hoặc bết chì. Khi phác hình không cầm bút quá chặt hoặc quá gần đầu bút, cầm bút sao cho các ngón tay cầm bút và cổ tay xoay chuyển để tạo nét phác hoạt, có đậm nhạt của nét phác.

Bước 2: Vẽ chi tiết và phân diện đậm nhạt

Quan sát mẫu vẽ và dựa vào các nét phác hình ở bước 1 ta vẽ các nét cong, nét thẳng cho giống mẫu. Vừa vẽ hình vừa phân diện mảng đậm nhạt trên khối miệng sẽ dễ so sánh nhận ra điểm chưa hợp lý của hình mảng. Các nét vẽ chi tiết có thể trùng hoặc không trùng với nét phác ở bước 1.

Bước 3: Vẽ đậm nhạt tạo khối của mẫu vẽ

Vẽ đậm nhạt ở tương quan tổng thể: Dựa vào hình, mảng ta gạc chì tạo đậm nhạt tổng thể cho bài vẽ (vẽ tương quan chung về đậm nhạt của bài). Nheo mắt khi quan sát mẫu vẽ để tìm tương quan đậm nhạt lớn của mẫu, dùng chì 2B và 3B để tạo tương quan hệ thống đậm nhạt lớn như: ban đầu gạc chì tạo đậm nhạt cả độ trung gian và độ đậm cùng lúc bằng độ đậm trung gian, sau đó tăng độ đậm của các diện đậm hơn theo tương quan quan sát. Khi vẽ đậm nhạt cần tạo cả tương quan không gian nền và bóng đổ của khối miệng.
Phân tích và nhấn nhá các chi tiết đậm nhạt: Khi phân tích đậm nhạt cần qua sát kỹ và vận dụng các nguyên tắc vẽ khối cơ bản và luật thấu thị để tạo cho bài vẽ hấp dẫn như: gần rõ, xa mờ; phần tiếp giáp giữa tối và sáng tạo tương qua mạnh, phần trong tối và phần sáng thường đậm nhạt lu đối với khối tròn. Nhấn nhá ở phần môi trên tiếp giáp môi dưới và đặc biệt là phần nhấn đậm ở tiếp đầu môi trên tạo diện trái và diện phải, nhấn đậm hai bên mép môi trên sẽ tạo được thần thái của mẫu vẽ, nhấn nhá ở phần mép môi dưới với diện khối dầy nhô ra của môi dưới. Quá trình vẽ đậm nhạt cần dùng tẩy xử lý các tương quan đậm nhạt và chỉnh sửa hình khi cần thiết.

Bước 4: Hoàn thiện bài vẽ

Quan sát bài vẽ và mẫu để chỉnh sửa khối cho bài vẽ, dùng tẩy vuốt các phần sáng phản quang, bật các độ sáng mạnh để tạo cho bài vẽ tinh tế hấp dẫn.

Quá trình vẽ đậm nhạt phải vẽ cùng lúc cả tương quan nề để tạo không gian cho bài vẽ và tách giữa nền và bài vẽ. quan sát bài vẽ với mẫu vẽ để điều tiết độ hài hòa của tổng thể bài vẽ, tránh tập trung vào vẽ một phần nào đó mà không có sự so sánh để dừng đúng tương quan độ đậm.
Lưu ý luôn phải nhớ, môi trên và cơ vòng miệng luôn là hai vị trí đậm nhất trong khối miệng, vì vậy phải đảm bảo độ đậm chính xác.

2. CÁCH TIẾN HÀNH VẼ KHỐI MŨI

Bước thứ hai trong cách vẽ hình họa ngũ quan là khối mũi gồm phần lông mày cùng với hố mắt, nhân trung, gò má và trọng tâm là mũi. Cũng như khối miệng khi nghiên cứu vẽ khối mũi ta cần nghiên cứu 3 hướng: nghiêng, 2/3 và chính diện để có kỹ năng vẽ được các góc độ khác nhau phù hợp với vẽ tượng chân dung ở các buổi học tới. Các bước vẽ khối mũi thực hiện như sau:

Bước 1: Xác định bố cục và phác hình bao quát

Quan sát (đo) tổng chiều rộng và tổng chiều cao của khối mũi, so sánh tỷ lệ chiều rộng và chiều cao đo được để phác khung hình chung là hình chữ nhật dọc của khối mũi cân đối vào tờ giấy vẽ. Chú ý so sánh chiều rộng phần trên của khối mũi so với chiều rộng phần dưới, nếu vẽ góc nghiêng xác định độ nghiêng của khối để phác đúng hình dáng chung.
Xác định tỷ lệ các phần của khối mũi như: Phần nhân trung; phần lông mày và hố mắt; phần sống mũi, đầu mũi và cánh mũi; mảng hình má. Dựa vào tỷ lệ được xác định ta phác hình dáng các bộ phận của khối mũi. Lưu ý: Dùng chì 2,3B hoặc 4 B để phác hình là phụ thuộc vào độ ganh của giấy vẽ và thời tiết khô hay ẩm ta dùng chì cho phù hợp. Khi phác hình không cầm bút quá chặt hoặc quá gần đầu bút, cầm bút sao cho các ngón tay cầm bút và cổ tay xoay chuyển để tạo nét phác hoạt, có đậm nhạt của nét phác.

Bước 2: Vẽ chi tiết và phân diện đậm nhạt

Quan sát mẫu vẽ và dựa vào các nét phác hình ở bước 1 ta vẽ các nét cong, nét thẳng cho giống mẫu. Vừa vẽ hình vừa phân diện mảng đậm nhạt trên khối mũi sẽ dễ so sánh nhận ra điểm chưa hợp lý của hình mảng. Các nét vẽ chi tiết có thể trùng hoặc không trùng với nét phác ở bước 1.

Bước 3: Vẽ đậm nhạt tạo khối của mẫu vẽ

Vẽ đậm nhạt ở tương quan tổng thể: Dựa vào tương qua đậm hạt đã được phân diện ta gạc chì tạo đậm nhạt tổng thể cho bài vẽ. Nheo mắt khi qua sát mẫu vẽ để tìm tương quan đậm nhạt lớn của mẫu, dùng chì 2B và 3B để tạo tương quan hệ thống đậm nhạt lớn như: ban đầu gạc chì tạo đậm nhạt cả độ trung gian bằng độ đậm trung gian, sau đó tăng độ đậm của các diện đậm hơn theo tương quan quan sát. Khi vẽ đậm nhạt cần tạo cả tương quan không gian nền và bóng đổ của khối mũi.
Phân tích và nhấn nhá các chi tiết đậm nhạt: Khi phân tích đậm nhạt cần qua sát kỹ và vận dụng các nguyên tắc vẽ khối cơ bản và luật thấu thị để tạo cho bài vẽ hấp dẫn như: gần rõ, xa mờ; phần tiếp giáp giữa tối và sáng tạo tương qua mạnh, phần trong tối và phần sáng thường đậm nhạt lu đối với khối tròn. Đối với đầu mũi, cánh mũi và sống mũi vận dụng cách vẽ khối cầu, khối trụ để vẽ. Nhấn nhá ở phần đậm nhạt của cánh mũi, lỗ mũi và hố mắt để tạo được thần thái của mẫu vẽ. Quá trình vẽ đậm nhạt cần dùng tẩy xử lý các tương quan đậm nhạt và chỉnh sửa hình khi cần thiết.

Bước 4: Hoàn thiện bài vẽ

Quan sát bài vẽ và mẫu để chỉnh sửa khối cho bài vẽ, dùng tẩy vuốt các phần sáng phản quang, bật các độ sáng mạnh để tạo cho bài vẽ hấp dẫn.

Lưu ý: Quá trình vẽ đậm nhạt phải vẽ cùng lúc cả tương quan nền để tạo không gian cho bài vẽ và tách giữa nền và bài vẽ. Quan sát bài vẽ với mẫu vẽ để điều tiết độ hài hòa đậm nhạt tổng thể bài vẽ, tránh tập trung vào vẽ một phần nào đó mà không có sự so sánh để dừng đúng tương quan độ đậm sẽ làm mất đi sự hài hòa tổng thể. Quá trình vẽ hình cũng như đậm nhạt luôn luôn đặt bài ra xa để quan sát so sánh nhận biết đúng sai để chỉnh sửa.

3. CÁCH TIẾN HÀNH VẼ KHỐI MẮT

Khối mắt là bộ phận ngũ quan tạo sức hút mạnh nhất, mắt và miệng là điểm nhấn tạo thần thái mạnh nhất trong chân dung, vì vậy khi nghiên cứu vẽ tượng chân dung thì hình đôi mắt chiếm một số thời gian phân tích nhiều hơn các ngũ quan còn lại. Khối mắt gồm phần lông mày, mộ phần của khối má và trọng tâm là hình mắt .
Cũng như các khối ngũ quan trên, khi cứu vẽ khối mắt ta cần nghiên cứu 3 hướng: nghiêng, 2/3 và chính diện. Các bước vẽ khối mắt thực hiện như sau:

Bước 1: Xác định bố cục và phác hình bao quát

Quan sát (đo) tổng chiều rộng và tổng chiều cao của khối mắt, so sánh tỷ lệ chiều rộng và chiều cao đo được để phác khung hình chung là hình chữ nhật ngang hay dọc là do hướng vẽ, khung hình chung phác cân đối vào tờ giấy vẽ.

Xác định tỷ lệ các phần của khối mắt như:

Xác định theo chiều dọc có 3 phần chính (cao của hình mắt, cao từ mí trên mắt đến trên cùng của khối mắt, cao từ dưới cùng của khối mắt đến mí dưới, gồm cả bờ mí dưới của mắt).
Xác định theo chiều ngang gồm 3 phần là (chiều dài của con mắt từ đầu mắt đến đuôi mắt; từ đuôi mắt đến bên trái của khối mắt gồm cả phần diện nghiêng của khối nếu có; từ đầu mắt đến bên phải của khối mắt).
Dựa vào các tỷ lệ được xác định ta phác hình dáng các bộ phận của khối mắt bằng nét thẳng, nét cong cho gần giống mẫu vẽ.

Lưu ý: Dùng sử dụng bút chì phác hình phụ thuộc vào độ bắt chì của giấy. Khi phác hình cần cầm bút phác tạo sự linh hoạt của nét vẽ.

Bước 2: Vẽ chi tiết và phân diện đậm nhạt

Quan sát mẫu vẽ và dựa vào các nét phác hình ở bước 1 ta vẽ các nét cong, nét thẳng cho giống mẫu. Vừa vẽ hình vừa phân diện mảng đậm nhạt trên khối mắt, chỉnh sửa hình cho giống mẫu. Các nét vẽ chi tiết có thể trùng hoặc không trùng với nét phác ở bước 1.

Bước 3: Vẽ đậm nhạt tạo khối của mẫu vẽ

Vẽ đậm nhạt ở tương quan tổng thể: Dựa vào tương qua đậm nhạt đã được phân diện ta gạc chì tạo đậm nhạt tổng thể cho bài vẽ. Nheo mắt khi quan sát mẫu vẽ để tìm tương quan đậm nhạt lớn của mẫu, dùng chì 2B và 3,4B để tạo tương quan hệ thống đậm nhạt lớn như: ban đầu gạc chì tạo đậm nhạt tương quan lớn bằng độ đậm trung gian, sau đó tăng độ đậm của các diện đậm hơn theo tương quan quan sát. Khi vẽ đậm nhạt cần tạo cả tương quan không gian nền và bóng đổ của khối mắt.
Phân tích và nhấn nhá các chi tiết đậm nhạt: Khi phân tích đậm nhạt cần qua sát kỹ và vận dụng các nguyên tắc vẽ khối cơ bản và luật thấu thị để tạo cho bài vẽ hấp dẫn như: gần rõ, xa mờ; phần tiếp giáp giữa tối và sáng tạo tương qua mạnh, phần trong tối và phần sáng thường đậm nhạt lu đối với khối tròn. Đối với phần con mắt cần tập trung phân tích kỹ. Cần vận dụng cách vẽ khối cầu để vẽ đậm nhạt hình con mắt, nhấn nhá ở phần đậm nhạt của đầu mắt và đuôi mắt để tạo được thần thái của mẫu vẽ. Quá trình vẽ đậm nhạt cần dùng tẩy xử lý các tương quan đậm nhạt và chỉnh sửa hình khi cần thiết.

Bước 4: Hoàn thiện bài vẽ

Quan sát bài vẽ và mẫu để chỉnh sửa khối cho bài vẽ, nhấn nhá các độ đậm cần thiết và dùng tẩy vuốt các phần sáng phản quang, bật các độ sáng mạnh để tạo cho bài vẽ tinh tế hấp dẫn.

4. CÁCH TIẾN HÀNH VẼ KHỐI TAI

Tai là ngũ quan nằm ở phần xa hơn so với các ngũ quan như mắt, mũi, miệng, để có một bức chân dung hoàn thiện chung ta cần phải nghiên cứu nghiêm túc. Để vẽ hình họa ngũ quan tốt ta cần nắm rõ bước này. Các bước vẽ khối mắt thực hiện như sau:

Xác định bố cục và phác hình bao quát

Xác định chiều rộng và chiều cao tổng của khối tai (chiều từ điểm rộng nhất bên trái sang điểm rộng nhất bên phải; chiều cao tính từ cạnh dới cùng đến vành tai trên cùng) để so sánh và phác khung hình chữ nhật dọc chứa đựng khối tai.
Dựa vào khung hình ta phác hình dáng chung của khối tai bao gồm: vành tai ngoài, vành tai trong và phần đế của khối tai.

Vẽ chi tiết và phân diện đậm nhạt

Dựa vào hình dáng chung ta tìm hình vành tai ngoài, vành tai trong và phần dái tai cho đúng hình dáng mẫu. Phân diện khối các phần của khối tai và chỉnh sửa hình cho giống mẫu vẽ.

Vẽ đậm nhạt tạo khối

Vẽ đậm nhạt ở tương quan tổng thể: Dựa vào tương qua đậm nhạt đã được phân diện ta gạc chì tạo đậm nhạt tổng thể cho bài vẽ. Nheo mắt khi quan sát mẫu vẽ để tìm tương quan đậm nhạt lớn của mẫu, dùng chì 2B và 3,4B để tạo tương quan hệ thống đậm nhạt lớn như: ban đầu gạc chì tạo đậm nhạt tương quan lớn bằng độ đậm trung gian, sau đó tăng độ đậm của các diện đậm hơn theo tương quan quan sát. Khi vẽ đậm nhạt cần tạo cả tương quan không gian nền và bóng đổ của khối tai.
Phân tích và nhấn nhá các chi tiết đậm nhạt: Khi phân tích đậm nhạt cần qua sát kỹ và vận dụng các nguyên tắc vẽ khối cơ bản và luật thấu thị để tạo cho bài vẽ hấp dẫn như: gần rõ, xa mờ; phần tiếp giáp giữa tối và sáng tạo tương qua mạnh, phần trong tối và phần sáng mạnh thường đậm nhạt lu. Cần vận dụng cách vẽ khối cơ bản để vẽ đậm nhạt hình tai, nhấn nhá ở phần đậm nhạt để tạo được thần thái của mẫu vẽ. Quá trình vẽ đậm nhạt cần dùng tẩy xử lý các tương quan đậm nhạt và chỉnh sửa hình khi cần thiết.